Perz właściwy
Nazwy ludowe: pyrnik, rolnica perz, psia pasza.
Ang. couchgrass, creeping twitch; franc. chiendent; niem, gemeine Quecke; ros. piriej połzuczij.
Roślina wieloletnia, występująca w Europie, Ameryce Północnej, północnej Afryce. W Polsce jako pospolity chwast polny.
Surowcem zielarskim jest kłącze perzu (Rhizoma Agropyri lub Rhiz. Graminis), zawierające kwasy organiczne (m.in. kwas ferulowy), sole mineralne (m.in. rozpuszczalna w wodzie krzemionka, żelazo, potas), glikozyd glikowanilinę, witaminy A,B,C, śladowe ilości olejku eterycznego.
Perz właściwy wykazuje właściwości moczopędne, korzystnie wpływa na przemianę materii, a także wspomaga usuwanie jej szkodliwych produktów (oczyszcza krew), obniża poziom cholesterolu i tłuszczów we krwi, zapobiega stłuszczaniu wątroby. Dzięki zawartości krzemionki, perz wzmacnia i uelastycznia ściany naczyń włosowatych, zmniejsza ich przepuszczalność, zapobiega powstawaniu kamieni moczowych, a dodatkowo wzmacnia błony śluzowe i skórę.
Przetwory z perzu znajdują zastosowanie w schorzeniach układu moczowego: nieżycie nerek, skąpomoczu, kamicy moczowej, jak również w stanach zmniejszonej wydolności wątroby i niedostatecznym wydzielaniu żółci, podwyższonym poziomie cholesterolu we krwi, zatruciach pokarmowych oraz zaparciach. Ponadto w niektórych chorobach skórnych, związanych z nieprawidłową przemianą materii (wyprysk, trądzik).
Powrót
Pieprzowiec roczny (papryka)
Nazwy ludowe: papryka ostra, pieprzenik, pieprz turecki, pieprz hiszpański.
Ang. red pepper; franc. poivre d'Espagne; niem. spanischer Pfeffer; ros. pieriec struczkowyj.
Roślina roczna, pochodząca z Ameryki Środkowej i Południowej, powszechnie uprawiana w wielu krajach, również w strefie umiarkowanej (w tym w Polsce).
Surowcem zielarskim jest owoc pieprzowca (Fructus Capsici), zawierający kapsaicynoidy (m.in. kapsaicynę), flawonoidy, witaminy C, E, karotenoidy, olejek eteryczny.
Pieprzowiec roczny, za sprawą kapsaicyny, działa silnie drażniąco na skórę oraz błony śluzowe. Po wtarciu w skórę wywołuje intensywne palenie, nieznacznie rozszerza naczynia włosowate, zaś w zetknięciu z błonami śluzowymi powoduje długotrwały ból.
Przetwory z pieprzowca znajdują zastosowanie jako środki zewnętrzne (maści, mazidła, nalewki) w nerwobólach, bólach mięśni i stawów, bólach o charakterze gośćcowym, zapaleniu korzonków. Przeciwwskazaniem do stosowania są oparzenia i zapalenie skóry.
Powrót
Pierwiosnek lekarski
Nazwy ludowe: kluczyki, pierwiosnek wiosenny.
Ang. cowslip; franc. coucou; niem. Wiesen-Schlüsselblume; ros. pierwocwiet lekarstwiermyj.
Bylina, występująca w Europie i Azji. W Polsce roślina chroniona, powszechna na nizinach, w zaroślach, widnych lasach, na łąkach.
Surowcami zielarskimi są korzeń pierwiosnka (Radix Primulae), zawierający glikozydy, saponiny triterpenowe, olejek eteryczny, oraz kwiat pierwiosnka (Flos Primulae), zawierający flawonoidy, karotenoidy, witaminę C i saponiny (mniej niż w korzeniu).
Pierwiosnek, dzięki zawartości saponin, wykazuje właściwości wykrztuśne, rozrzedza wydzielinę oskrzelową, pobudza wydzielanie śluzu w drogach oddechowych, zmniejsza obrzęki i bóle oraz przyspiesza gojenie ran pooperacyjnych. Ponadto działa uspokajająco, przeciwzapalnie i napotnie.
Przetwory z pierwiosnka lekarskiego znajdują zastosowanie w nieżytach dróg oddechowych, zapaleniach jamy ustnej, gardła, krtani i oskrzeli, suchym kaszlu, w bezsenności i nadmiernym napięciu nerwowym.
Powrót
Pietruszka zwyczajna
Nazwy ludowe: pietruziele, pietruszka siewna, pietruszka domowa.
Ang. curled parsley; franc. persil; niem. Garten-Petersille; ros. pietruszka kudrjawaja.
Roślina dwuletnia, pochodząca prawdopodobnie z obszaru śródziemnomorskiego, powszechnie uprawiana w Europie.
Surowcami leczniczymi są korzeń pietruszki (Radix Petroselini), zawierający śluzy, olejek eteryczny, furanokumaryny, sole mineralne, flawonoidy, oraz owoc pietruszki (Fructus Petroselini), zawierający olejek eteryczny, związki żywicowe, olej tłusty, fitosterole, furanokumaryny.
Pietruszka zwyczajna wykazuje działanie moczopędne, hamując wtórną resorpcję w cewkach oraz ułatwiając przesączanie w kłębuszkach nerkowych, jednocześnie zmniejsza napięcie mięśni gładkich dróg moczowych i przypuszczalność ścian naczyń krwionośnych w nerkach. Ponadto wzmaga produkcję soku żołądkowego i śliny, ułatwiając trawienie.
Przetwory z pietruszki znajdują zastosowanie przede wszystkim w zaburzeniach pracy nerek, skąpomoczu, w zapaleniu dróg moczowych, a pomocniczo w kamicy moczowej, artretyzmie i niektórych dermatozach. Owoce działają w tym zakresie silniej od korzeni. Ze względu na to, iż większe dawki wyciągu z owoców mogą powodować skurcze i krwawienia maciczne, a także uszkodzenie błoń śluzowych przewodu pokarmowego, zaleca się ostrożność w stosowaniu u kobiet ciężarnych oraz dzieci.
Powrót
Pięciornik gęsi (srebrnik pospolity)
Nazwy ludowe: gęsiówka, drabinki, srebrnik, gęsie ziele, gęsia trawa.
Ang. silverweed; franc. argentine; niem. Gänsefingerkraut; ros. łapczatka gusinaja.
Bylina, występująca w strefie umiarkowanej półkuli północnej. W Polsce powszechna na niżu, nad wodami, w wilgotnych miejscach, przydrożach.
Surowcem leczniczym jest ziele pięciornika gęsiego (Herba Anserinae), zawierające kwasy organiczne, flawonoidy (m.in. kwercetynę), garbniki, cholinę, śluzy, substancja gorzka, żywice, sole mineralne.
Pięciornik gęsi wykazuje korzystne działanie na funkcjonowanie przewodu pokarmowego, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, ułatwia trawienie, hamuje mikrokrwawienia, zmniejsza stan zapalny błon śluzowych, wzmacnia naczynia włosowate, ma właściwości przeciwbiegunkowe. Ponadto działa żółciotwórczo oraz przeciwskurczowo na mięśnie gładkie macicy i jelit.
Przetwory z pięciornika gęsiego znajdują zastosowanie w leczeniu zaburzeń trawiennych, objawiających się wzdęciami, odbijaniem, bólami brzucha, biegunką, nieregularnymi wypróżnieniami, także w zmniejszonej produkcji żółci i soku żołądkowego. Stosowany również w bolesnym miesiączkowaniu.
Powrót
Pięciornik kurze ziele
Nazwy ludowe: dąbrówka, kurzyślad, drzewianka, pępawa, pięciornik leśny.
Ang. tormentil; franc. tormentille; niem. Blutwurz; ros. łapczatka priamaja.
Bylina, występująca w Europie i Azji. W Polsce pospolita na torfowiskach, pastwiskach, terenach wilgotnych.
Surowcem leczniczym jest kłącze pięciornika (Rhizoma Tormentillae), zawierające garbniki (znaczne ilości), kwasy organiczne, substancje woskowe, sole mineralne, saponiny, żywice.
Kłącze pięciornika, dzięki zawartości garbników, wykazuje działanie ściągające, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, hamujące niewielkie krwawienia oraz przeciwbiegunkowe.
Przetwory z kłącza pięciornika znajdują zastosowanie w biegunkach, zwłaszcza spowodowanych zatruciami pokarmowymi, nieżytach przewodu pokarmowego, niewielkich krwawieniach w przewodzie pokarmowym. Zewnętrznie w postaci płukanek w stanach zapalnych jamy ustnej, gardła, a także do przemywań skóry (w dermatozach i oparzeniach), odbytu, irygacji pochwy.
Powrót
Podbiał pospolity
Nazwy ludowe: boże liczko, kniat, ośla stopa, końskie kopyto.
Ang. common colfsfoot; franc. tussilage; niem. gemeiner Huflattich; ros. mat-i-maczecha obyknowiennaja.
Bylina, występująca w Europie, północnej i zachodniej Azji, Ameryce Północnej. W Polsce pospolita na wilgotnych polach, zaroślach, przydrożach, brzegach wód, źródliskach.
Surowcami zielarskimi są liść podbiału (Folium Farfarae), zawierający śluzy, flawonoidy, kwasy polifenolowe, garbniki, sole mineralne (m.in. cynk), gorycze, olejek eteryczny, oraz kwiat podbiału (Flos Farfarae) o podobnym składzie, lecz z mniejszą ilością śluzu, zaś większą olejku eterycznego.
Podbiał pospolity wykazuje właściwości powlekające błony śluzowe jamy ustnej, gardła, krtani, rozrzedza zalegającą wydzielinę, wzmaga ruch nabłonka rzęskowego, działa rozkurczająco na mięśnie gładkie dróg oddechowych, ułatwiając odkrztuszanie (kwiat działa tutaj silniej niż liść). Dzięki zawartości garbników i olejku eterycznego działa przeciwzapalnie, ściągająco i przeciwbakteryjnie.
Przetwory z podbiału znajdują zastosowanie w nieżytach górnych dróg oddechowych, bólu gardła, problemach z odkrztuszaniem, w zapaleniu oskrzeli.
Powrót
Pokrzyk wilcza jagoda
Nazwy ludowe: wilcza wiśnia, leśna tabaka, psia wiśnia, wilcza jagoda.
Ang. deadly nightshade, belladonna; franc. belladone; niem. Tollkirsche; ros. krasawka belladonna.
Roślina wieloletnia, występująca w całej Europie. W Polsce występuje dziko w lasach liściastych, zaroślach, polanach. Objęta ochroną, również uprawiana.
Surowcami zielarskimi są liść pokrzyku (Folium Belladonnae) oraz korzeń pokrzyku (Radix Belladonnae) zawierające alkaloidy tropanowe (m.in. atropinę), flawonoidy, kumarynę.
Pokrzyk działa na obwodowy układ nerwowy, zmniejsza napięcie mięśni gładkich dróg żółciowych, moczowych i przewodu pokarmowego, hamuje czynności wydzielnicze gruczołów potowych i ślinowych, czynności błon śluzowych dróg oddechowych i żołądka. Ponadto oddziałuje na ośrodkowy układ nerwowy (m.in. pobudza ośrodek oddechowy), powodując zaburzenia oddychania i konwulsje.
Przetwory z wilczej jagody znajdują zastosowanie w stanach skurczowych przewodu pokarmowego, bólach żołądka, skurczach dróg moczowych i żółciowych, w nadmiernej potliwości. Ze względu na potencjalnie trujące działanie oraz liczne efekty uboczne, pokrzyk należy stosować wyłącznie pod kontrolą lekarza.
Powrót
Pokrzywa zwyczajna
Nazwy ludowe: żgajka wielka, pokrzywa wielka, pokrzywa parząca.
Ang. stinger, great nettle; franc. grande ortie; niem. grosse Brennessel; ros. krapiwa dwudomnaja.
Roślina wieloletnia, występująca praktycznie we wszystkich częściach świata. W Polsce powszechna w ogrodach, na łąkach, pastwiskach, przydrożach, w pobliżu domostw.
Surowcami zielarskimi są liść pokrzywy (Folium Urticae), zawierający flawonoidy, fitosterole, karotenoidy, kwasy organiczne, garbniki, witaminy B2, C, K, chlorofil, sole mineralne (znaczne ilości żelaza, wapnia, potasu), oraz korzeń pokrzywy (Radix Urticae), zawierający sole mineralne (w szczególności wapnia), śluzy, kwasy organiczne, woski, lecytynę, rozpuszczalną krzemionkę.
Liście pokrzywy działają nieznacznie moczopędnie, ułatwiają wydalanie szkodliwych produktów przemiany materii, pobudzają produkcję soku żołądkowego, poprawiają trawienie, zapobiegają krwawieniom i zmniejszają stany zapalne w obrębie przewodu pokarmowego. Ponadto zwiększają poziom erytrocytów i hemoglobiny w osoczu (działanie żelaza), współdziałają z ziołami przeciwcukrzycowymi, obniżając nieznacznie poziom cukru we krwi. Stosowane zewnętrznie sprzyjają porostowi włosów. Korzeń pokrzywy działa silniej moczopędnie, ma również korzystny wpływ na mieszki włosowe.
Przetwory z liści pokrzywy znajdują zastosowanie jako środek moczopędny w stanach zapalnych dróg moczowych, skąpomoczu, uzupełniający w kamicy moczowej, w zaburzeniach przemiany materii, w nieżycie żołądka, także jako środek krwiotwórczy, uzupełniający niedobory witamin i soli mineralnych, ogólnie wzmacniający, pomocniczo w początkowej fazie cukrzycy. Zewnętrznie do przemywań skóry głowy oraz irygacji. Przetwory korzenia stosuje się głównie jako środek moczopędny oraz do zewnętrznego użytku.
Powrót
Porost islandzki (Tarczownica islandzka)
Nazwy ludowe: mech islandzki, szary mech, płucnica islandzka.
Ang. Iceland moss; franc. lichen d’Islande; niem. isländisches Moose; ros. islandiya moss.
Porost naziemny, występujący w Europie, Ameryce Północnej, Azji. W Polsce powszechny na torfowiskach, wrzosowiskach, w lasach sosnowych.
Surowcem zielarskim jest plecha porostu islandzkiego (Cetraria islandica), zawierająca kwasy porostowe i nieporostowe, sole mineralne (m.in. jodu i boru), karotenoidy, śluzy.
Porost islandzki wykazuje działanie bakteriobójcze, przeciwzapalne, osłaniające na błony śluzowe przewodu pokarmowego oraz powlekające na górne drogi oddechowe, ponadto, dzięki kwasom porostowym o gorzkim smaku, wzmaga produkcję soku żołądkowego i poprawia trawienie.
Przetwory z porostu islandzkiego znajdują zastosowanie przede wszystkim w nieżycie jamy ustnej, gardła, oskrzeli, suchym kaszlu, chrypce, także w nadkwaśności (w większych dawkach hamuje wydzielanie kwasu żołądkowego) i chorobie wrzodowej żołądka, również jako środek przeciwwymiotny.
Powrót
Porzeczka czarna
Nazwy ludowe: smorodina, smrodzina, smrodynia.
Ang. black currant; franc. groseillier noir; niem. schwarze Johannisbeere; ros. smorodina czernaja.
Krzew, występujący w Europie i Azji. W Polsce spotykany na całym niżu, w zaroślach i lasach, często uprawiany.
Surowcem zielarskim jest liść porzeczki czarnej (Folium Ribis nigri), zawierający kwasy organiczne, garbniki, olejek eteryczny, flawonoidy, sole mineralne.
Liście porzeczki czarnej wykazują właściwości moczopędne, ułatwiają usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii, działają ściągająco i przeciwzapalnie na błony śluzowe żołądka i jelit, poprawiają krążenie.
Przetwory z liści porzeczki czarnej znajdują zastosowanie jako środek moczopędny (na ogół w połączeniu z innymi ziołami), również w skazie moczanowej oraz nieżycie żołądka i jelit. Zewnętrznie w postaci płukanki jako środek ściągający i przeciwbakteryjny w zapaleniu jamy ustnej i gardła (w połączeniu z innymi ziołami).
Powrót
Poziewnik szorstki
Nazwy ludowe: koci pysk.
Ang. hemp-nettle; franc. chanvre sauvage; niem. gemeiner Hohlzahn; ros. pikulnik.
Roślina jednoroczna, występująca w Europie i północnej Azji. W Polsce pospolity chwast polny.
Surowcem leczniczym jest ziele poziewnika (Herba Galeopsidis), zawierające irydoidy, kwasy organiczne, goryczkę, rozpuszczalną w wodzie krzemionkę, flawonoidy, saponinę, stachydrynę (alkaloid).
Ziele poziewnika wykazuje korzystne działanie ogólnoustrojowe, pobudza produkcję soku żołądkowego, reguluje fermentację jelitową, działa wykrztuśnie oraz nieznacznie moczopędnie.
Przetwory z poziewnika znajdują zastosowanie w stanach zapalnych błon śluzowych przewodu pokarmowego, w miażdżycy, jako środek wykrztuśny, moczopędny oraz uzupełniający niedobory związków mineralnych. Zewnętrznie w uszkodzeniach skóry.
Powrót
Poziomka pospolita
Nazwy ludowe: koziomki, czerwona jagoda, poziomka jadalna.
Ang. wild strawberry; franc. fraisier des bois; niem. Wald-Erdbeere; ros. xemlianika leśnaja.
Bylina, występująca w klimacie umiarkowanym, niemal w całej Europie i Azji. W Polsce pospolita na niżu.
Surowcem zielarskim jest liść poziomki (Folium Fragariae), zawierający flawonoidy, garbniki, sole mineralne, kwasy organiczne, oraz owoc poziomki (Fructus Fragariae), zawierający kwasy organiczne, witaminy B, C, K, P sole mineralne, antocyjany, karotenoidy.
Liście poziomki wykazują właściwości moczopędne, ułatwiają usuwanie z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii, działają ściągająco i bakteriobójczo (zawartość garbników) w obrębie przewodu pokarmowego, wzmacniają naczynia krwionośne. Owoce poziomki (świeże) są środkiem dietetycznym i odżywczym, wzmacniają ogólną odporność organizmu, pozytywnie wpływają na układ nerwowy.
Przetwory z liści poziomki znajdują zastosowanie w zaburzeniach przewodu pokarmowego, jako środek moczopędny, regulujący przemianę materii, przeciwbiegunkowy - na ogół jako składnik mieszanek, w szczególności dla dzieci i osób starszych. Ponadto pomocniczo w miażdżycy, nadciśnieniu i żylakach.
Powrót
Prawoślaz lekarski
Nazwy ludowe: topolówka lekarska, zygmarek lekarski, ślaz prawdziwy.
Ang. marsh mallow; franc. guimauve officinale; niem. echter Eibisch; ros. altej lekarstwiennyj.
Bylina, występująca we wschodniej i środkowej Europie oraz środkowej Azji, uprawiana w wielu krajach. W Polsce spotykana na niżu, na łąkach i w rowach.
Surowcem zielarskim jest korzeń prawoślazu (Radix Althaeae), zawierający śluzy, pektyny, sole mineralne, oraz liść prawoślazu (Folium Althaeae), zawierający flawonoidy, kwasy organiczne, śluzy, witaminę C, karoten.
Prawoślaz, dzięki zawartości substancji śluzowych, działa osłonowo na błony śluzowe jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, chroni je przed działaniem substancji drażniących, w tym toksyn i leków, wykazuje właściwości przeciwkaszlowe, w przypadku nadmiaru wydzieliny - wzmaga ruch nabłonka rzęskowego, pęcznienie zalegającej wydzieliny i odruch wykrztuśny.
Przetwory z prawoślazu znajdują zastosowanie w zapaleniach jamy ustnej, gardła i krtani, w suchym i mokrym kaszlu, stanach zapalnych błon śluzowych przełyku i żołądka, w nadkwaśności, podrażnieniach żołądka lekami, w chorobie wrzodowej. Zewnętrznie łagodząco w zapaleniach skóry, uszkodzeniach naskórkach, oparzeniach, zmiękczająco w leczeniu czyraków.
Powrót
Przetacznik leśny
Nazwy ludowe: weronika, przetacznik lekarski, urocznik, połonnik.
Ang. speedwell; franc. veronique officinale; niem. Ehrenpreis; ros. veronika lekarstvennaya.
Roślina wieloletnia, występująca w całej Europie, częściowo na Syberii, w Ameryce Północnej. W Polsce pospolita na nizinach, porasta zarośla, pastwiska, łąki.
Surowcem leczniczym jest ziele przetacznika leśnego (Herba Veronicae), zawierające gorycze, garbniki, glikozydy irydoidowe (m.in. aukubinę), sole mineralne, kwasy organiczne, saponinę.
Przetacznik leśny, dzięki zawartości saponin, wykazuje działanie wykrztuśne. Ponadto zwiększa ilość wydalanego moczu oraz szkodliwych produktów przemiany materii, nieznacznie pobudza produkcję soku żołądkowego, wykazuje właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne, przyspiesza gojenie uszkodzeń naskórka.
Przetwory z przetacznika znajdują zastosowanie jako środek wykrztuśny w suchym, męczącym kaszlu, w zaburzeniach trawienia (wzdęcia, brak łaknienia, nieregularne wypróżnianie), jako środek moczopędny i odtruwający organizm. Zewnętrznie do obmywań na trudno gojące się rany, wrzody, wysypki praz do irygacji pochwy.
Powrót
Przywrotnik pospolity
Nazwy ludowe: gwiazdosz, gęsie łapki, fartuszki, gwiazdki.
Ang. common Lady's Mantle; franc. alchemille vulgaire; niem. Frauenmantel; ros. manżetka obyknowiennaja.
Roślina wieloletnia, występująca powszechnie w Europie. W Polsce spotykana na pastwiskach, zaroślach, łąkach, brzegach lasów liściastych.
Surowcem leczniczym jest ziele przywrotnika (Herba Alchemillae), zawierające garbniki, żywice, kwasy organiczne, sole mineralne, gorycze.
Ziele przywrotnika, dzięki zawartości garbników, wykazuje właściwości przeciwbiegunkowe, hamuje rozwój bakterii patogennych w przewodzie pokarmowym, reguluje pracę jelit i wypróżnienia. Dzięki substancjom gorzkim poprawia łaknienie, zwiększa produkcję soku żołądkowego oraz przyswajanie składników pokarmowych. Przywrotnik wykazuje ponadto pozytywne działanie na skórę oraz błony śluzowe przewodu pokarmowego, pochwy, jamy ustnej i gardła.
Przetwory z ziela przywrotnika znajdują zastosowanie w zaburzeniach łaknienia, nieżytach przewodu pokarmowego, wzdęciach, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Zewnętrznie w postaci okładów w uszkodzeniach naskórka, oszpeceniach i ubytkach skórnych (np. oparzenia, blizny), w postaci płukanek zapaleniu jamy ustnej i gardła, w postaci przymoczek w zapaleniu spojówek (wraz z bławatkiem, rumiankiem, świetlikiem), we wrzodziejącym nieżycie jelita grubego, w postaci irygacji w upławach i świądzie sromu.
Powrót