Imbir lekarski
Ang. common ginger; franc. gingembre; niem. Ingwer; ros. imbir'.
Bylina, pochodząca prawdopodobnie z Indii. Uprawiana w Azji, Australii oraz zachodniej Afryce.
Surowcem leczniczym jest kłącze imbiru (Rhizoma Zingiberis), zawierające kwasy organiczne, żywice, olejek eteryczny (w jego skład wchodzą: gingerol, cytral, cyneol, borneol, a także zingiberol i zingiberen) oraz skrobię.
Przetwory z kłącza imbiru poprawiają apetyt, wspomagają trawienie, zwiększając wydzielanie śliny i soku żołądkowego. Ponadto działają przeciwwymiotnie, bakteriobójczo oraz pobudzają krążenie obwodowe.
Imbir znajduje zastosowanie przede wszystkim w leczeniu zaburzeń trawienia, szczególnie tych, którym towarzyszą wymioty, przewlekłym nieżycie jelit, a także przy wzdęciach. Ze względu na silne właściwości bakteriobójcze, stosowany również do płukania gardła w infekcjach dróg oddechowych.
Powrót
Jałowiec pospolity
Nazwy ludowe: jodłowiec.
Ang. common juniper; franc. genévrier commun; niem. gemeiner Wacholder; ros. możżewielnik obyknowiennyj.
Krzew iglasty, występujący na całej półkuli północnej. W Polsce pospolity na niżu i w niższych partiach gór. Często sadzony jako krzew ozdobny.
Surowcem leczniczym jest owoc jałowca (Fructus Juniperi), zawierający olejek eteryczny (w jego skład wchodzą m.in. terpineol, kamfen, limonen, pinen) flawonoidy, sole mineralne, żywice, kwasy organiczne, leukoantocyjany oraz garbniki.
Przetwory z owoców jałowca wykazują działanie moczopędne, żółciotwórcze, żółciopędne oraz bakteriobójcze. Wzmagają ponadto wydzielanie soku żołądkowego, ułatwiają trawienie i przyswajanie składników pokarmowych.
Owoce jałowca, stosowane wewnętrznie, pomagają w schorzeniach nerek, kamicy moczowej, niewydolności wątroby, zastojach i niedostatku żółci, zaburzeniach trawienia, czy nadmiernej fermentacji jelitowej.
Zewnętrznie stosuje się, otrzymywany z owoców jałowca, olejek jałowcowy (Oleum Juniperi), jako środek rozgrzewający i przeciwbólowy.
Powrót
Janowiec barwierski
Nazwy ludowe: janowiec, żółcidło.
Ang. dyer’sgreenweed, common woadwaxen; franc. genêt commun; niem. Farbkraut; ros. drok krasilnyj.
Niewysoki krzew, występujący niemal w całej Europie i Azji Mniejszej. W Polsce powszechny na niżu i w górach, występuje w suchych lasach, zaroślach, na nasłonecznionych wzgórzach.
Surowcem leczniczym jest ziele janowca (Herba Genistae), zawierające flawonoidy, alkaloidy (m.in. cytyzynę), związki gorzkie, garbniki, substancje śluzowe, sole mineralne oraz nieznaczne ilości olejku eterycznego.
Obecnie ziele janowca stosowane jest rzadko ze względu na jego silnie działanie na układ nerwowy oraz możliwe działania uboczne. Przetwory z janowca barwierskiego zalecane są jako środek moczopędny w niewydolności nerek, puchlinie wodnej, skazie moczanowej, schorzeniach reumatycznych, skórnych oraz chorobach na tle niewłaściwej przemiany materii.
Powrót
Jarząb pospolity
Nazwy ludowe: jarząbek, jarzębina, skorus.
Ang. rowan, witch-wood, mountainash; franc. sorbier des oiseleurs; niem. Vogelbeerbaum, gemeine Eberesche; ros. riabina obyknowiennaja.
Drzewo lub krzew, występujący w Europie, Azji Mniejszej i na Syberii. W Polsce dość pospolity na niżu oraz w górach. Często sadzony w parkach jako drzewo ozdobne.
Surowcem zielarskim jest owoc jarzębiny (Fructus Sorbi), zawierający karotenoidy, kwasy organiczne, witaminę C, P i K, prowitaminę A, substancje gorzkie, garbniki, oraz kwiat jarzębiny (Flos Sorbi), zawierający antocyjany, karotenoidy, kwasy organiczne.
Owoce jarzębiny zwiększają ilość wydalanego moczu, działają stymulująco na pracę jelit, regulując rytm wypróżnień, wykazują właściwości ściągające w obrębie przewodu pokarmowego, przeciwzapalne na błony śluzowe żołądka i jelit, łagodzą podrażnienia wątroby i działają hepatoprotekcyjnie.
Przetwory z jarząbu pospolitego znajdują zastosowanie w stanach zapalnych nerek, w kamicy nerkowej i żółciowej, w zaburzeniach krążenia krwi (m.in. żylakach odbytu), w nieżycie żołądka i jelit, podrażnieniu wątroby i pęcherzyka żółciowego, połączonych z utrudnionych przepływem żółci, a także w biegunce. Jarzębina, jako bogate źródło witamin, stosowana jest również jako środek przeciwdziałający awitaminozom.
Powrót
Jasnota biała
Nazwy ludowe: martwa pokrzywa, biała pokrzywa, pokrzywa głucha.
Ang. white dead-nettle; franc. ortie blanche; niem. weisse Taubnessel; ros. jasnotka biełaja.
Bylina, występująca w umiarkowanych strefach klimatycznych Europy i Azji. W Polsce powszechna na niżu, porasta przydroża, zarośla i łąki.
Surowcem zielarskim jest kwiat jasnoty białej (Flos Lamii albi), zawierający garbniki, substancje śluzowe, saponiny, flawonoidy, olejek eteryczny, aminy (m.in. tyramina i cholina) oraz irydoidy.
Przetwory z kwiatów jasnoty białej działają przeciwkrwotocznie (uszczelniają naczynia włosowate dzięki garbnikom), głównie w obrębie narządów rodnych, a także przeciwzapalnie i powlekająco (działanie śluzów) w schorzeniach górnych dróg oddechowych. Ułatwiają również usuwanie z organizmu szkodliwych metabolitów, zwiększając nieznacznie ilość wydalanego moczu.
Jasnota znajduje zastosowanie jako środek zmniejszający krwawienia miesięczne, do irygacji w upławach, zapaleniu narządów rodnych, schorzeniach odbytu. Zalecana w zapaleniu jamy ustnej i gardła, zapaleniu oskrzeli, a zewnętrznie w chorobach skóry (m.in. wysypki, trądzik, świąd), czy jako okład na trudno gojące się rany.
Powrót
Jemioła pospolita
Nazwy ludowe: strzęśla, jemioła biała, starzęśla.
Ang. mistletoe; franc. gui commun; niem. Mistel; ros. omiela biełaja.
Krzew pasożytniczy, występujący w środkowej i południowej Europie oraz północnej i zachodniej Azji. W Polsce pospolity pasożyt drzew liściastych i sosny.
Surowcem leczniczym jest ziele jemioły (Herba Visci), zawierające alkaloid wiskotoksynę, kwasy organiczne, aminy (cholinę i acetylocholinę), flawonoidy, triterpeny.
Przetwory z ziela jemioły obniżają nieznacznie ciśnienie krwi, zmniejszając napięcie ścian naczyń krwionośnych, a tym samym powodując ich rozszerzenie (działanie amin i flawonoidów), ponadto działają uspokajająco oraz moczopędnie.
Jemioła znajduje zastosowanie jako środek regulujący pracę układu krążenia w leczeniu nadciśnienia, miażdżycy, zaburzeniach rytmu serca, zawrotach głowy, krwawieniach z nosa, pomocniczo w okresie przekwitania oraz zmianach ciśnienia krwi na tle nerwowym.
Powrót
Jeżówka purpurowa
Nazwy ludowe: rotacznica purpurowa.
Ang. purple coneflower; franc. échinacée pourpre; niem. purpurfarbener Sonnenhut; ros. ekhinatsei purpurnoy.
Bylina, występująca w Ameryce Północnej. Uprawiana w Europie i Azji. Podobne właściwości lecznicze wykazują: jeżówka blada oraz jeżówka wąskolistna.
Surowcem leczniczym jest ziele jeżówki (Herba Echinaceae), zawierające flawonoidy, sole mineralne, cukry, kwasy organiczne, aminy i amidy, oraz korzeń jeżówki (Radix Echinaceae), posiadający zbliżony skład do ziela, jednakże różne proporcje (m.in. zawiera więcej kwasu cykoriowego).
Przetwory z jeżówki purpurowej pobudzają system immunologiczny organizmu, wzmagają odporność, stymulują limfocyty, zmniejszają podatność na różnego rodzaju infekcje.
Jeżówka zalecana jest w leczeniu grypy, przeziębienia, kataru, zapalenia jamy ustnej i gardła, zapalenia oskrzeli, kaszlu, przewlekłych infekcji dróg oddechowych, pomocniczo w leczeniu przerostu gruczołu krokowego, wzmacniająco po antybiotyko i chemioterapii, a zewnętrznie w trudno gojących się ranach oraz chorobach skórnych (np. łuszczycy).
Powrót
Jeżyna fałdowana
Nazwy ludowe: ożyna, dziady, czarna malina.
Ang. blackberry; franc. mûre; niem. Brombeere; ros. yezhevika.
Krzew, występujący w Ameryce Północnej, Europie i Azji. W Polsce rośnie dziko na brzegach lasów, miedzach, skarpach, przydrożach, tworząc na ogół duże skupiska. Rozróżnia się ponad 50 gatunków jeżyn, często mieszańców, z których większość wykorzystywana jest leczniczo.
Surowcem zielarskim jest liść jeżyny (Folium Rubi fruticosi), zawierający flawonoidy, kwasy organiczne, garbniki oraz witaminę C.
Przetwory z liści jeżyny wykazują działanie ściągające, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, napotne, nieznacznie moczopędne i oczyszczające, dodatkowo obniżają poziom cukru we krwi.
Jeżyna znajduje zastosowanie w przewlekłych nieżytach przewodu pokarmowego, w schorzeniach żołądka, biegunkach, w zaburzeniach przemiany materii, przeziębieniu, a także w łagodnych postaciach cukrzycy.
Powrót