Glistnik jaskółcze ziele
Nazwy ludowe: glistewnik, złotnik, cyndalia, ziele od brodawek, jaskółcze ziele.
Ang. tetterwort, devil’s milk, greater celandine, rock poppy; franc. chélidoine; niem. gemeines Schöllkraut; ros. czistotiel bolszoj.
Roślina wieloletnia, występująca w całej Europie i północnej Azji. W Polsce pospolita na obszarach nizinnych, porastająca gleby żyzne. Preferuje stanowiska zacienione (pod płotami, w cieniu drzew i krzewów).
Surowcami leczniczymi są ziele glistnika (Herba Chelidonii) oraz korzeń glistnika (Radix Chelidonii), zawierające alkaloidy (głównie chelidoninę, chelerytynę i sangwinarynę), flawonoidy, witaminy A i C, cholinę (wit. z grupy B), kwasy organiczne, saponiny oraz garbniki.
Przetwory z ziela glistnika wykazują silne działanie rozkurczające w obrębie przewodu pokarmowego oraz dróg żółciowych. Poprawiają pracę jelit, znoszą lekkie stany skurczowe (działanie przeciwbólowe), ułatwiają przepływ żółci i zapobiegają jej zastojom. Glistnik działa ponadto moczopędnie, przeciwalergicznie, bakteriostatycznie (działanie sangwinaryny) oraz uspokajająco (działanie chelidoniny).
Wewnętrznie stosowany w stanach skurczowych jelit (bóle brzucha), zastojach żółci, stanach skurczowych dróg żółciowych, zapaleniu pęcherzyka żółciowego, kamicy żółciowej.
Zewnętrznie stosuje się świeży sok mleczny glistnika, pomagający w usuwaniu brodawek i kurzajek (działanie antymitotyczne).
Ze względu na silne działanie alkaloidów oraz działania uboczne (podwyższenie ciśnienia krwi, skurcze macicy, podrażnienie przewodu pokarmowego przy dłuższym zażywaniu), preparaty doustne mogą być stosowane wyłącznie z zalecenia i pod kontrolą lekarza.
Powrót
Głóg dwuszyjkowy
Nazwy ludowe: głożyna, bodłak, ciernie białe, bulimączka.
Ang. common hawthorn; franc. aubépine commune; niem. zweigriffeliger Weissdorn; ros. bojarysznik koliuczyj.
Krzew ciernisty, występujący w Europie, Azji i północnej Afryce. W Polsce rośnie dziko w zaroślach, lasach, na zrębach, często sadzony w parkach i ogrodach jako krzew ozdobny.
Surowcem zielarskim jest kwiatostan głogu (Inflorescentia Crataegi), zawierający związki flawonoidowe (m.in. kwercetyna, rutynozyd, hyperozyd), procyjanidy, witaminy z grupy B (głównie B1), witaminę C, triterpeny, katechinę, fitosterole, związki kumarynowe, oraz owoc głogu (Fructus Crataegi), zawierający poza wymienionymi wyżej związkami (w mniejszych ilościach) duże ilości prowitaminy A.
Kwiatostan głogu, dzięki obecności flawonoidów, wpływa tonizująco (wzmacniająco) na mięsień sercowy, nieznacznie zwiększając siłę jego skurczów, jednocześnie zmniejszając ich częstotliwość. Poprawia to wydajność serca i zapewnia sercu dłuższy wypoczynek. Głóg ponadto zmniejsza napięcie naczyń wieńcowych serca, zwiększając przepływ krwi, a tym samym zapewnia lepsze dotlenienie mięśnia sercowego. Dodatkowo, procyjanidy łagodnie obniżają ciśnienie tętnicze. Działanie flawonoidów nie ogranicza się jedynie mięśnia sercowego i naczyń wieńcowych. Ich korzystny wpływ rozciąga się również na naczynia krwionośne mózgu, powodując ich rozszerzenie i doprowadzenie większej ilości tlenu i składników odżywczych. Ma to szczególne znaczenie dla osób starszych ze zmianami miażdżycowymi i nadciśnieniem, u których przetwory z głogu można stosować długotrwale bez obawy przed uszkodzeniem naczyń dotkniętych miażdżycą. Kwiatostan głogu wykazuje ponadto działanie moczopędne oraz uspokajające. Owoce głogu działają identycznie jak kwiatostany, z tą tylko różnicą, że ich właściwości rozkurczające i uspokajające są dwukrotnie słabsze.
Przetwory z głogu znajdują zastosowanie w schorzeniach serca, jego osłabieniu i niewydolności, arytmii serca, w nadciśnieniu tętniczym, niewydolności naczyń wieńcowych, bólach głowy, bezsenności, stanach niepokoju, nadmiernej pobudliwości i nerwicy wegetatywnej (szum w uszach, zawroty głowy).
Powrót
Gorczyca biała
Ang. white mustard; franc. moutarde blanche; niem. weisser Senf; ros. gorczica biełaja.
Roślina roczna. występująca w krajach śródziemnomorskich, Azji i Indiach. W Polsce uprawiana, niekiedy zdziczała.
Surowcem zielarskim jest nasienie gorczycy białej (Semen Sinapis albae), zawierające śluzy, olej tłusty, glukozyd synalbinę, sole mineralne, synapinę, związki białkowe i aminy.
Przetwory z nasion gorczycy białej są typowym lekiem śluzowym. Działają powlekająco na błonę śluzową żołądka, zmniejszają stan zapalny oraz podrażnienie. Rozdrobnione nasiona, ze względu na gorzki smak, pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, nie drażniąc przy tym jego śluzówki. Całe nasiona z kolei pęcznieją w przewodzie pokarmowym, zwiększając masy kałowe, ułatwiając wypróżnienie.
Gorczyca biała znajduje zastosowanie w schorzeniach przewodu pokarmowego. Całe nasiona wykorzystywane są w nadkwaśności, nieżycie żołądka i jelit, zaparciach, czy wzdęciach. Rozdrobnione nasiona w niestrawności, niedokwaśności i braku łaknienia.
Powrót
Gorczyca czarna (kapusta czarna)
Ang. black mustard; franc. moutarde noire; niem. schwarzer Senf, Senf-Kohl; ros. gorczica czernaja.
Roślina roczna występująca niemal w całej Europie (za wyjątkiem północy), południowo-zachodniej Azji, wschodniej Afryce. W Polsce rośnie dziko na całym obszarze. Uprawiana w wielu krajach.
Surowcem zielarskim jest nasienie gorczycy czarnej (Semen Sinapis nigrae), zawierające glikozyd synigrynę, olej tłusty, flawonoidy, śluzy, sole mineralne oraz białko.
Rozdrobnione nasiona gorczycy czarnej, stosowane zewnętrznie na skórę, rozszerzają naczynia krwionośne, wywołują zaczerwienienie oraz uczucie pieczenia. Działanie nasion jest bardzo silne, dlatego należy unikać długotrwałego stosowania i każdorazowo zachować ostrożność.
Przetwory z nasion gorczycy czarnej stosuję się w formie okładów (kataplazmów) w bólach gośćcowych, nerwobólach, bólach mięśni, zapaleniu ścięgien, zapaleniu korzonków.
Powrót
Goryczka żółta
Ang. bitterwort, yellow gentian, bitter root; franc. grande gentian, gentiane jaune; niem. gelber Enzian; ros. gorieczawka żółtaja.
Bylina, występująca na obszarach górskich środkowej i południowej Europy oraz Azji Mniejszej. Uprawiana na wielką skalę w Indiach, Ameryce Północnej i Europie. W Polsce znajduje się pod ochroną.
Surowcem zielarskim jest korzeń goryczki (Radix Gentianae), zawierający substancje goryczkowe (m.in. amarogentynę), fitosterole, olejek eteryczny, sole mineralne oraz substancje alkaloidowe (gencjaninę i gencjalutynę).
Korzeń goryczki jest typowym środkiem goryczowym. Pobudza wydzielanie śliny, soku żołądkowego oraz żółci, wzmagając tym samym apetyt, ułatwiając trawienie oraz poprawiając przemianę materii. Jego działanie odczuwalne jest po upływie ok. 30 min. od przyjęcia, co uzasadnia zażycie goryczki odpowiednio wcześniej przed posiłkiem.
Przetwory z korzenia goryczki stosuje się w zaburzeniach trawienia, wzdęciach, niestrawności, braku łaknienia, również w chorobach pęcherzyka żółciowego jako środek żółciopędny. U osób w wieku podeszłym oraz u dzieci stosowany w przypadkach niedowagi i wycieńczenia, a także jako środek podnoszący odporność. Rzadziej wykorzystuje się korzeń goryczki jako środek przeciwrobaczy (głównie na owsiki i glisty u małych dzieci), przeciwgorączkowy, przeciwbólowy, czy przeciwbakteryjny.
Powrót
Gryka zwyczajna
Nazwy ludowe: hreczka, gryka siewna.
Ang. buckwheat; franc. sarrasin; niem. Buchweizen; ros. grechikha.
Roślina jednoroczna, pochodząca z Azji, uprawiana w Europie, Indiach, Chinach. W Polsce uprawiana we wschodniej części kraju.
Surowcem leczniczym jest ziele gryki (Herba Fagopyri), zawierające duże ilości flawonoidów (w szczególności rutyny), sole mineralne, kwasy organiczne.
Ziele gryki, dzięki zawartości rutyny (witaminy P), zwiększa mechaniczną odporność naczyń włosowatych, nadaje im większą elastyczność oraz zmniejsza przepuszczalność, poprawia krążenie. Przedłuża ponadto działanie witaminy C w organizmie (spowalnia jej utlenianie), a także działa moczopędnie.
Przetwory z ziela gryki znajdują zastosowanie przede wszystkim jako środki regulujące przepuszczalność naczyń krwionośnych, przeciwdziałające ich łamliwości, jako środki napotne, moczopędne, ponadto w nadciśnieniu tętniczym i miażdżycy oraz krwawieniach wewnętrznych.
Powrót