Dąb szypułkowy
Nazwy ludowe: dębiec, dąb pospolity.
Ang. common oak; franc. chêne rouvre; niem. Stiel-Eiche; ros. dub czerieszczatyj.
Dęby to masywne, liściaste drzewa, występujące praktycznie w całej Europie, w Polsce dość powszechne na nizinach, sadzone często w parkach i ogrodach.
Surowcem leczniczym jest kora dębu (Cortex Quercus), zawierająca garbniki, flawonoidy (m.in. kwercetynę), sole mineralne, związki śluzowe i żywicowe, a także trójterpeny i kwasy fenolowe (m.in. kwas galusowy).
Przetwory z kory dębu, dzięki zawartości garbników, działają ściągająco, bakteriobójczo i przeciwzapalnie. Wykorzystywane głównie zewnętrznie, do okładów, płukanek i nasiadówek w stanach zapalnych, oparzeniach, owrzodzeniach, przypadłościach kobiecych, hemoroidach, nadmiernym poceniu. Wewnętrznie stosowane w przypadłościach przewodu pokarmowego, m.in. biegunkach, zatruciach pokarmowych, nieżytach. Zmniejszają przepuszczalność naczyń krwionośnych oraz przenikanie wody do światła jelita, dzięki czemu zapobiegają odwodnieniu organizmu.
Powrót
Doględa wielka (Grindelia)
Ang. gum plant; franc. grindelie; niem. Grindelia; ros. grindelia.
Doględa jest rośliną wieloletnią, występującą w Ameryce Północnej i Południowej, w Polsce rzadko uprawiana.
Surowcem leczniczym jest ziele doględy (Herba Grindeliae), zawierający żywice, saponiny, flawonoidy, olejek eteryczny (głównym składnikiem jest borneol), garbniki, grinderol, sole mineralne.
Przetwory z doględy działają wykrztuśnie, bakteriobójczo, upłynniają zalegający śluz, ułatwiają oczyszczanie oskrzeli. Wykorzystywane są w nieżytach gardła, oskrzeli, zapaleniu jamy ustnej, krtani, tchawicy, także w astmie i pylicy płuc.
Powrót
Drapacz lekarski
Nazwy ludowe: oset lekarski, bernardynek, benedyktynka, oset błogi.
Ang. blessed thistle; franc. chardorn-beni; niem. Benediktendistel; ros. benedłkt aptecznyj.
Drapacz lekarski jest rośliną jednoroczną , występującą w południowej Europie. Przypomina oset.
Surowcem zielarskim jest ziele drapacza lekarskiego (Herba Cnici benedicti), zawierające gorzki glikozyd (meniantynę), garbniki, flawonoidy, sole mineralne oraz gorzką knicynę.
Przetwory z drapacza lekarskiego wykazują właściwości typowe dla środków szczerogorzkich: zwiększają wydzielanie soku żołądkowego i żółci, wzmagają apetyt, ułatwiają trawienie. Ponadto działają bakteriobójczo, moczopędnie (dzięki zawartości flawonoidów), uzupełniają niedobory wapnia, potasu, magnezu. Stosowane są w nieżytach przewodu pokarmowego, niedokwaśności żołądka, wzdęciach.
Powrót
Drożdże piwne
Ang. yeast; franc. levure de bière; niem. Bierhefe; ros. drożżi piwnie.
Surowcem są drożdże lecznicze (Faex medicinalis), będące odgoryczonymi i wysuszonymi drożdżami piwnymi dolnej fermentacji, zawierającymi witaminy z grupy B (B1, B2, B3, B15, B16), witaminę J, substancje białkowe, kwasy nukleinowe, wolne aminokwasy, sole mineralne (m.in. żelazo, magnez, wapń, potas, fosfor) oraz węglowodany.
Drożdże stanowią doskonały środek odżywczy. Są źródłem pełnowartościowego, łatwo przyswajalnego białka, uzupełniają niedobory witamin, wspomagają wiele procesów metabolicznych, m.in. przemiany węglowodanów, cholesterolu, podnoszą odporność organizmu (zwiększają ilość biały krwinek), zapobiegają niedokrwistości, wspomagają syntezę glikogenu w wątrobie i mięśniach.
Stosowane są jako środek dietetyczny, zwłaszcza u osób starszych, osób wyczerpanych długotrwałą chorobą, po przebytych zabiegach, pomocniczo w miażdżycy, niedoborach minerałów, chorobach skórnych, anemii.
Powrót
Dymnica pospolita
Nazwy ludowe: kokorczyk, dymówka, ptasia rutka.
Ang. fumatory, earth smoke; franc. fiel de terre; niem. gemeiner Erdrauch; ros. dymianka aptecznaja.
Dymnica jest rośliną roczną, występującą niemal w całej Europie, w Polsce powszechny chwast polny.
Surowcem leczniczym jest ziele dymnicy (Herba Fumariae), zawierające garbniki, kwasy organiczne, witaminę C, sole mineralne, flawonoidy oraz alkaloidy (m.in. fumarynę).
Przetwory z ziela dymnicy wykazują działanie żółciotwórcze i żółciopędne. W zależności od stanu wątroby, mogą zwiększać lub zmniejszać ilość wydzielanej żółci. Dzięki swym właściwościom, ziele dymnicy znajduje zastosowanie w kamicy żółciowej, niewydolności wątroby, połączonej z niedoborem lud nadmiarem żółci oraz zastojach żółci.
Powrót
Dynia zwyczajna
Ang. field pumpkin, summer squash; franc. citrouille; niem. Kürbis; ros. tykwa obyknowiennaja.
Dynia jest rośliną jednoroczną, pochodzącą z Meksyku, uprawiana w wielu krajach, w tym w Polsce.
Surowcem leczniczym jest nasienie dyni (Semen Cucurbitae), zawierające witaminy C i B1, sole mineralne (m.in. cynku, selenu, magnezu) kwasy organiczne (m.in. kwas salicylowy), olej tłusty, fitosterole, gorzki glikozyd (kukurbitynę), karotenoidy oraz kukurbitacyny.
Świeże nasiona dyni wykazują właściwości przeciwrobacze. Zawarte w nich kukurbitacyny porażają układ nerwowy pasożytów, pozostając jednocześnie neutralne dla człowieka (praktycznie nie wchłaniają się w jelicie). Wysuszone nasiona pozbawione są tych właściwości, stosowane są jednak wspomagająco w stanach zapalnych gruczołu krokowego (przerost prostaty) oraz dróg moczowych.
Powrót
Dziewanna wielkokwiatowa
Nazwy ludowe: szabla, kędzierzawica polna, gorzygrot.
Ang. wool mullein; niem. grossblütige Königskerze.
Dziewanna jest rośliną dwuletnią, występującą w Europie, Ameryce i Afryce, w Polsce dość powszechna. Porasta nieużytki, łąki, przydroża, skraje lasów.
Surowcem leczniczym jest kwiat dziewanny (Flos Verbasci), zawierający saponiny, substancje śluzowe, flawonoidy, kwasy organiczne, karotenoidy oraz sole mineralne.
Przetwory z dziewanny mają właściwości wykrztuśne (działanie saponin), a także powlekające i osłonowe (działanie związków śluzowych). Działają ponadto przeciwkaszlowo, przeciwzapalnie, łagodzą podrażnienia błony śluzowej, stymulują produkcję śluzu w drogach oddechowych. Stosowane w przeziębieniu, zapaleniu oskrzeli, kaszlu (zarówno suchym, jak i mokrym), chrypce, zewnętrznie do płukania jamy ustnej i gardła.
Powrót
Dziurawiec zwyczajny
Nazwy ludowe: przestrzelon, arlika, świętojańskie ziele.
Ang. hardhay; franc. millepertuis; niem. echtes Johanniskraut; ros. zwieroboj prodirjawlennyj.
Dziurawiec jest byliną, występującą w Europie, Azji, Afryce Północnej, Ameryce i Australii, w Polsce powszechny na całym niżu. Porasta łąki, ugory, zarośla i suche wzgórza.
Surowcem terapeutycznym jest ziele dziurawca (Herba Hyperici), zawierające garbniki katechinowe, flawonoidy (m.in. kwercetynę i rutynę), olejek eteryczny, fitosterole, fenolokwasy (m.in. kwas chlorogenowy i kawowy), witaminy B3 (kwas nikotynowy/niacyna, inaczej wit. PP), B4 (cholina), C i K, hiperycynę oraz sole mineralne.
Dziurawiec zwyczajny wykazuje wszechstronne działanie na organizm człowieka. Dzięki zawartości flawonoidów działa spazmolitycznie na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowych (nieznacznie zwiększa ilość wydalanego moczu). Ponadto uszczelnia naczynia włosowate, ma właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, żółciopędne i żółciotwórcze. Zawarte w zielu dziurawca garbniki katechinowe działają ściągająco i antyseptycznie w obrębie przewodu pokarmowego. Wyciągi alkoholowe (Succus Hyperici) i olejowe (Oleum Hyperici) wykazują ponadto działanie przeciwdepresyjne, zwiększając stężenie serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym (zawarta w zielu hiperycyna – dobrze rozpuszczalna w alkoholu i oleju, za to nierozpuszczalna w wodzie – jest inhibitorem MAO). Przy ich zażywaniu należy jednak ograniczyć ekspozycję na promienie słoneczne – hiperycyna ma właściwości fotouczulające.
Przetwory z dziurawca stosowane są w zaburzeniach trawienia, chorobach wątroby, zastojach żółci, kamicy żółciowej, skąpomoczu, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, zastojach żylnych, wyczerpaniu nerwowym, depresji, stanach lękowych, u dzieci w moczeniu nocnym, zewnętrznie jako środek przyspieszający gojenie ran.
Powrót