Cebula jadalna
Ang. onion; franc. oignon; niem. Zwiebel
Cebula jest rośliną dwuletnią, uprawianą już w starożytności. Pochodzi z Azji Zachodniej, w Europie rozpowszechniona w okresie średniowiecza.
Surowcem leczniczym jest cebula (Bulbus Cepae), zawierająca w swym składzie flawonoidy, kwasy organiczne, saponiny, witaminę C, witaminy z grupy B, prowitaminę A oraz olejek o drażniącym działaniu na oczy i drogi oddechowe.
Przetwory z cebuli, ze względu na dużą zawartość witamin, stosowane są w awitaminozach oraz przy przeziębieniu i grypie. Pobudzają produkcję śluzu, działają wykrztuśnie, ułatwiają trawienie. Związki siarki zawarte w cebuli działają bakteriobójczo i bakteriostatycznie zarówno w obrębie układu oddechowego, jak i pokarmowego. Dodatkowo cebula obniża poziom cholesterolu we krwi oraz ciśnienie krwi.
Powrót
Centuria pospolita (Tysiącznik pospolity)
Nazwy ludowe: czerwieniec, żółć ziemna, goryczka czerwona.
Ang. common centaury; franc. petite centaurée; niem. echtes Tausendgüldenkraut ros. zołototisiacznik zonticznyj.
Centuria jest rośliną dwuletnią, występującą w Europie i Afryce, w Polsce objęta częściową ochroną. Porasta brzegi lasów, łąki, zarośla.
Surowcem zielarskim jest ziele centurii (Herba Centaurii), zawierające gorycze (m.in. gencjopikrynę), kwasy organiczne, flawonoidy, sole mineralne oraz alkaloidy (erytrycyna, inaczej gencyanina).
Przetwory z centurii, dzięki obecności goryczy, wykorzystywane są zaburzeniach trawienia, takich jak niedokwaśność żołądka, brak łaknienia, nieżyt żołądka i jelit. Pobudzają produkcję soku żołądkowego, wydzielanie żółci, ułatwiają trawienie oraz wchłanianie składników pokarmowych.
Powrót
Chaber bławatek
Nazwy ludowe: modrak, wasilek, wołoszka, modrzeniec.
Ang. bluebottle; franc. bluet; niem. Kornblume; ros. wasilek sinyj.
Chaber bławatek to pospolity chwast, występujący w całej Europie.
Surowcem leczniczym jest kwiat bławatka (Flos Cyani), zawierający flawonoidy, sole mineralne (zwłaszcza manganu), substancje gorzkie (m.in. centaurynę), antocyjany (m.in. cyjaninę) oraz garbniki i śluzy.
Przetwory z bławatka, dzięki zawartości antocyjanów, wykazują działanie moczopędne oraz przeciwdrobnoustrojowe w schorzeniach układu moczowego, np. zapaleniu nerek, kamicy moczowej. Zewnętrznie kwiat bławatka działa przeciwzapalnie, przeciwalergicznie, bakteriobójczo, dlatego stosowany jest do przemywania oczu w stanach zapalnych.
Powrót
Chmiel zwyczajny
Nazwy ludowe: wilczek.
Ang. common hop; franc. houblon commun; niem. Hopfen; ros. chmiel obyknowiennyj.
Chmiel jest rośliną wieloletnią, występującą w Europie i Azji. W stanie dzikim spotykany w zaroślach, lasach, nad brzegami rzek.
Podstawowym surowcem zielarskim jest szyszka chmielowa (Strobilus lupuli), zawierająca olejek eteryczny (główny składnik to humulen), flawonoidy, żywice, trójterpeny oraz garbniki.
Szyszki chmielu wykazują działanie uspokajające, wyciszające, łagodzą nadpobudliwość nerwową, obniżają ciśnienie krwi, ale również – dzięki gorzkim związkom żywicowym (m.in. humulon) - stymulują produkcję soków trawiennych, wydzielanie śliny, wzmagają apetyt, ułatwiają przyswajanie pokarmów. Ponadto działają silnie bakteriobójczo i przeciwzapalnie. Przetwory z szyszek chmielowych stosowane są głównie w stanach zmęczenia, napięcia nerwowego, stanach lękowych, kołataniu serca, bezsenności, nadmiernej drażliwości i przewlekłej ekspozycji na czynniki stresowe. Pomocniczo stosowane w zaburzeniach trawiennych (np. nadmierna fermentacja jelitowa, wzdęcia, niedokwaśność żołądka) oraz stanach skurczowych przewodu pokarmowego.
Powrót
Cykoria podróżnik
Nazwy ludowe: podróżnik błękitny, cykoria polna, cykoria dzika.
Ang. chicory, wild succory; franc. chicorée améere; niem. wilde Zichorie ; ros. cikorij obyknowiennyj.
Cykoria podróżnik jest byliną, występującą powszechnie na łąkach, miedzach, ugorach, pastwiskach, przydrożach.
Podstawowym surowcem zielarskim jest korzeń cykorii (Radix Cichorii), zawierający w swym składzie substancje gorzkie, inulinę, związki żywicowe, śluz oraz sole mineralne. Stosowane jest również ziele cykorii (Herba Cichorii)
Przetwory z cykorii (zarówno z korzenia jak i ziela), stosuje się głównie jako środki żółciopędne i żółciotwórcze. Wzmagają ponadto łaknienie, ułatwiają procesy trawienne (pobudzając wydzielanie kwasu solnego w żołądku), działają także moczopędnie.
Powrót
Cytryniec chiński (schizandra)
Ang. Chinese magnoliavine; franc. schizandre de Chine; niem. chinesische Beerentraube
Cytryniec chiński jest rośliną wieloletnią, występującą w Chinach, Korei i na Syberii. W środowisku naturalnym zasiedla górskie lasy, doliny, preferuje stanowiska zacienione. Popularny również w ogrodach jako roślina ozdobna.
Surowcem leczniczym jest owoc cytryńca (Fructus Schisandrae), zawierający witaminę C i E, fitosterole, karoteny, fosfolipidy, kwasy organiczne (kwas jabłkowy, winowy, cytrynowy) oraz cukrole (mannitol, sorbitol).
Przetwory z cytryńca wywierają przede wszystkim pozytywny wpływ na układ nerwowy: zwiększają odporność na czynniki stresowe, poprawiają pamięć i koncentrację, nasilają procesy poznawcze oraz zdolność uczenia się, znoszą uczucie znużenia, dodają witalności. Działają ponadto neuroprotekcyjne, hepatoprotekcyjnie, antyoksydacyjnie, przeciwzakrzepowo. Usprawniają krążenie obwodowe, normalizują ciśnienie krwi, stymulują syntezę glikogenu (regulują tym samym poziom cukru we krwi). Przypisuje im się również właściwości przeciwnowotworowe. Cytryniec zalecany jest stanach wzmożonego stresu, problemach z koncentracją, miażdżycy, depresji, stanach zapalnych wątroby.
Powrót
Czarnuszka siewna
Nazwy ludowe: czarnucha, kąkolnica, panna w zieleni.
Ang. black cumin; franc. cumin noir; niem. echter Schwarzkümmel.
Czarnuszka siewna jest rośliną jednoroczną, pochodzącą z Azji. Występuje również w Europie i Ameryce Północnej – dziko oraz jako roślina uprawna.
Surowcem są nasiona czarnuszki siewnej (Semen Nigellae sativae), zawierające olej tłusty, saponiny, substancje gorzkie, żywice, olejek eteryczny oraz garbniki.
Przetwory z czarnuszki działają moczopędnie, żółciopędnie, mlekopędnie, przeciwdziałają nadmiernej fermentacji jelitowej, pobudzają pracę żołądka.
Powrót
Cząber ogrodowy
Nazwy ludowe: satureja, cząberek.
Ang. summer savory; franc. sarriette; niem. Pfeferkraut, Bohnenkraut; ros. cząber sadowyj.
Cząber jest rośliną jednoroczną, wystepującą w wielu krajach europejskich, również w Polsce.
Surowcem zielarskim jest ziele cząbru (Herba Saturejae), zawierające garbniki, śluzy, olejek eteryczny, sole mineralne oraz żywice.
Ziele cząbru stosowane jest przede wszystkim jako środek pobudzający wydzielanie soku żołądkowego, poprawiający trawienie oraz przeciwskurczowy w obrębie przewodu pokarmowego. Działa wiatropędnie, przeciwzapalnie, łagodnie zapierająco (dzięki zawartości garbników) oraz przeciwdziała nadmiernej fermentacji jelitowej. Przetwory z cząbru wykorzystywane są w niestrawności, braku łaknienia, biegunkach, nieżycie żołądka i jelit, bólach brzucha.
Powrót
Czosnek pospolity
Ang. garlic; franc. ail; niem. Knoblauch; ros. czesnok.
Czosnek jest rośliną wieloletnią, pochodzącą z Azji Środkowej, uprawianą powszechnie w wielu krajach.
Surowcem leczniczym są cebule czosnku (Bulbus Allii sativi), zawierające flawonoidy, saponiny, witaminy (m.in. witaminę B1 oraz C), sole mineralne, substancje śluzowe oraz alliinę, która pod wpływem działania enzymu allinazy (uwalnianego przy roztarciu czosnku), przekształcana jest w allicynę – substancję nadającą czosnkowi charakterystyczny, intensywny zapach.
Czosnek, dzięki lotnym związkom siarki, wykazuje działanie bakteriostatyczne i silnie bakteriobójcze, zwłaszcza w obrębie górnych dróg oddechowych oraz płuc, przez co stosowany jest przy przeziębieniach, zapaleniu gardła, oskrzeli, płuc oraz kaszlu. Przetwory z czosnku obniżają ciśnienie krwi, usprawniają krążenie mózgowe i płucne, zapobiegają odkładaniu się cholesterolu w naczyniach krwionośnych, obniżając jego poziom w organizmie, działają również przeciwbiegunkowo. Mają duże znaczenie w pediatrii i geriatrii ze względu na możliwość długotrwałego stosowania, przeciwdziałanie infekcjom oraz brak efektów ubocznych, występujących przy antybiotykoterapii (niszczenie flory bakteryjnej jelit).
Powrót